ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΑΣ ΕΣΤΕΙΛΕ ΣΥΝΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ
ΔΙΝΕΙ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΟΛΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΧΡΥΣΟΥ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) στην ανατολική Χαλκιδική
Ιδιοκτήτης των μεταλλείων του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) είναι από τον Δεκέμβριο του 2003 είναι η εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε., η οποία πληρώνοντας συνολικά το ποσόν των 11 εκ € απέκτησε τα περιουσιακά στοιχεία της προηγούμενης εταιρείας TVX Hellas A.E. με μετόχους μεταξύ άλλων την ελληνική κατασκευαστική εταιρεία «ΑΚΤΩΡ» και την «Εuropean Goldfields» της οποίας μεγαλομέτοχος είναι ο Ρουμάνος Vasile Frank Timis που έχει καταδικαστεί για εμπόριο ηρωίνης και το όνομά του έχει συνδεθεί με ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
Τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) περιλαμβάνουν :
Το μεταλλείο των «Μαύρων Πετρών», σε επαναλειτουργία από τον Σεπτέμβριο 2005, το οποίο παράγει ψευδάργυρο, μόλυβδο και άργυρο (Zn, Pb, Ag).
Το μεταλλείο και το εργοστάσιο εμπλουτισμού στην Ολυμπιάδα, ανενεργό εξορυκτικά από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’90.
Το εργοστάσιο εμπλουτισμού στο Στρατώνι με τις λιμενικές εγκαταστάσεις.
Τις εγκαταστάσεις στο Μαντέμ Λάκκο.
Σπίτια, κτήρια και εκτάσεις γης σε Στρατώνι, Στρατονίκη, Ολυμπιάδα και αλλού.
Περιλαμβάνει επίσης 317.000 στρέμματα μεταλλευτικών δικαιωμάτων σε ολόκληρη την ανατολική Χαλκιδική.
Ως σήμερα γίνεται η εξόρυξη μικτών θειούχων από το μεταλλείο των «Μαύρων Πετρών» που βρίσκεται εξ ολοκλήρου κάτω απ΄το δομημένο οικισμό του χωριού Στρατονίκη. Η εταιρεία κατά παράβαση των όρων εξόρυξης χρησιμοποιεί φουρνέλα αντί της μηχανικής εκσκαφής όπως έχει υποχρέωση σύμφωνα με την αδειοδότηση, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν πλήθος ρωγματώσεις, σε σπίτια και δημόσια κτήρια. Οι κάτοικοι προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας όπου μετά από 7 αναβολές το ανώτατο δικαστήριο εξέδωσε απορριπτική απόφαση (Δεκ. 2009). Προσέφυγαν επίσης στον εισαγγελέα με μηνυτήριες αναφορές, οι οποίες απορρίφθηκαν.
Τι σχεδιάζεται να γίνει με το νέο Επενδυτικό Σχέδιο της εταιρείας «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε.
Η εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. σχεδιάζει να αναπτύξει μεταλλευτικές δραστηριότητες σε τρεις περιοχές της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής: Στο υπό λειτουργία μεταλλείο των «Μαύρων Πετρών» Στρατονίκης, στο αργούν μεταλλείο Ολυμπιάδας και τέλος ανάπτυξη νέων μεταλλείου στις Σκουριές, Μεγάλης Παναγίας, στη θέση «Τσικάρα» Γοματίου, στις θέσεις «Φυσόκα» και «Βίνα», Στρατονίκης, στη θέση «Πιάβιτσα» Νεοχωρίου, στο Στανό κλπ. Ο τρόπος εκμετάλλευσης στις διάφορες θέσεις θα είναι επιφανειακός ή υπόγειος. Παράλληλα το σχέδιο περιλαμβάνει τη δημιουργία δύο μεταλλουργιών χρυσού -στον Μαντέμ Λακκο, Στρατονίκης και στις Σκουριές Μεγάλης Παναγίας- και εργοστασίου παραγωγής Θειικού Οξέος (H2SO4). Πρόθεση της εταιρείας είναι να παράγει Χρυσό (Au), Χαλκό (Cu), Άργυρο (Ag), Μόλυβδο (Pb), Ψευδάργυρο (Zn) και Θειικό Οξύ (H2SO4).
Η εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε., για να προσπεράσει την γενικά αλγεινή εντύπωση από την προηγούμενη μέθοδο των «κυανιούχων διαλυμάτων» (που πρότεινε η προηγούμενη εταιρεία πρότεινεTVX Hellas) προτείνει στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και το Επιχειρηματικό της Σχέδιο, μια νέα μέθοδο, αυτήν της «ακαριαίας τήξης». Η «ακαριαία τήξη» (Flash Smelting, που έχει εφαρμοσθεί πιλοτικά και όχι παραγωγικά από ξένη εταιρεία για τον διαχωρισμό του χρυσού) είναι μια κλασική πυρομεταλλουργική μέθοδος. Από την καύση τους θα παράγεται μια τεράστια ποικιλία αέριων και σωματιδιακών επικίνδυνων και επιβαρυντικών χημικών ενώσεων, τις οποίες η «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. υπόσχεται ότι με μαγικό τρόπο θα εξαφανίσει.
Ως προς τα υπόλοιπα μέταλλα προτείνει μεθόδους υδατικής οξείδωσης με χρήση διαφόρων χημικών ουσιών συμπεριλαμβανομένου του κυανίου (πχ ως χημική ένωση NaCN), δημιουργώντας έτσι την υποψία ότι εντέλει θα γίνει χρήση κυανίου και για την ανάκτηση του χρυσού υπό το πρόσχημα χρήσης του στον διαχωρισμό των άλλων μετάλλων. Εφαρμόζεται ακόμη πλήθος χημικών μεθόδων για την απομάκρυνση του αρσενικού, του θείου και άλλων εξαιρετικά επιβλαβών ουσιών, χωρίς να φαίνεται ότι διασφαλίζεται επαρκώς η άρση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στο περιβάλλον, αφού οι προτεινόμενες μέθοδοι θεωρούνται (κατά την άποψη των συντακτών της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, βεβαίως!) οι βέλτιστες μεταξύ άλλων σχετικών μεθόδων, όχι όμως ότι αυτές αναιρούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις παραγόμενες ή χρησιμοποιούμενες βλαπτικές ουσίες.
Το Στρατώνι μετατρέπεται σε λιμάνι βαριάς βιομηχανίας. Με δεδομένη τη φυσική διαμόρφωση του Στρατωνίου, η παραλία Στρατωνίου και η ευρύτερη έκταση της θα μετατραπούν σε αποθηκευτικούς / λειτουργικούς χώρους εξυπηρέτησης των πλοίων που αναφέρθηκαν. Γίνεται προφανές ότι ο κόλπος Ιερισσού και οι ακτές του, θα απαξιωθούν τουριστικά και αλιευτικά, με τεράστια οικονομική ζημία για τους κατοίκους.
Πέραν της ουσίας της φυσικής και κοινωνικής καταστροφής, το θέμα έχει και νομικές διαστάσεις.
Για την Ε.Ε. υπάρχει η υποχρέωση από τις αποφάσεις του Μάαστριχτ και του Άμστερνταμ αλλά και από την υπογραφή των συμφωνιών του Ρίο να καταστούν βιώσιμες όλες οι κοινωνικές ανθρώπινες δραστηριότητες. Διεθνείς αναλύσεις τεκμηριώνουν ότι η παραγωγή χρυσού με την μέθοδο της κυάνωσης οδηγεί σε διαρκείς βλάβες στο οικοσύστημα παρά την εφαρμογή μεθόδων και τεχνολογιών αποτοξίνωσης και εξουδετέρωσης. Στην Γερμανία και Ουγγαρία ήδη απαγορεύεται η παραγωγή χρυσού με την μέθοδο της κυάνωσης σε ανοιχτούς και ελεύθερους χώρους.
Διάφορες διαρροές και ατυχήματα σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι οι μεταλλευτικές εταιρείες γενικά δεν συμπεριφέρονται με την αναγκαία προσοχή και φροντίδα, γι αυτό και επιδιώκουν δραστηριότητες σε χώρες με ανεπαρκείς νομικές προδιαγραφές και ελέγχους.
Τα θετικά οικονομικά αποτελέσματα είναι βραχυπρόθεσμα. Η απόληψη χρυσού είναι τερατώδης, αφού απαιτείται η εξόρυξη ενός τόνου χώματος και η επικίνδυνη χημική του επεξεργασία για να βρεθούν 1 έως 5 gr. χρυσού.
Συνοπτικά, η μεγάλη επιβάρυνση του νέου Επενδυτικού Σχεδίου της «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. από την ανάπτυξη μεταλλείων εντοπίζεται σε 5 τομείς:
Αφαιρούνται για δεκαετίες τεράστιες ποσότητες υπόγειων υδάτων από τις περιοχές των μεταλλείων (εκατοντάδες κυβικά μέτρα νερού ανά ώρα και ανά περιοχή, εκατομμύρια για όλο το έργο και για το χρονικό διάστημα που προβλέπεται να εξελιχθεί) με αποτέλεσμα την αποξήρανση όλου του εδάφους που υπέρκειται των μεταλλείων αλλά και σε μια ευρύτερη περιοχή αυτών. Για την πιθανή αποκατάσταση του υδρολογικού κύκλου της επιφανειακής βλάστησης και των δασικών οικοσυστημάτων της περιοχής θα περάσουν δεκάδες χρόνια, και αυτό με αμφίβολα αποτελέσματα.
Η τελική διάθεση (μετά από κατεργασία) των υγρών λυμάτων στην θάλασσα εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους σε περιπτώσεις ατυχημάτων ή έντονων καιρικών φαινομένων, ιδιαίτερα σε περιοχές που έχουν σημαντικό εισόδημα από τον τουρισμό και την χρήση της θάλασσας και την παραλίας.
Κατά τον εμπλουτισμό των μεταλλευμάτων και την παραγωγή συμπυκνωμάτων δημιουργούνται τεράστιες ποσότητες αποβλήτων σε υγρή ή ημιστερεά κατάσταση που περιέχουν διαλυμένα πολλά μέταλλα και με συγκεντρώσεις εκατοντάδες φορές μεγαλύτερες από τα επιτρεπτά όρια.
Οι περιοχές με επιφανειακή εξόρυξη καταστρέφονται οριστικά και, όπως αποδεικνύεται πρακτικά, δεν μπορούν για χιλιετίες να επανέλθουν στην πρότερη φυσική τους κατάσταση. Οι θεωρητικές μελέτες για φυσική αποκατάσταση δεν ευσταθούν. Επιπλέον, οι υπόγειες, συνήθως ανεπαρκώς λιθογομωμένες στοές καθώς και τα πρανή των φραγμάτων αποτελούν εσαεί κίνδυνο για καθιζήσεις, καταρρεύσεις και μεγάλες ζημίες σε υπερκείμενους ή παρακείμενους οικισμούς, ιδιαίτερα αφού η περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής είναι έντονα σεισμογενής.
Κατά την διάρκεια της λειτουργίας των μεταλλείων απαιτείται η λήψη μιας σειράς περιβαλλοντικών μέτρων και συνεχής αποκατάσταση της φύσης για δεκάδες έτη μετά την λήξη της εξορυκτικής δραστηριότητας, η διαδικασία αυτή θεωρείται εξαιρετικά πολύπλοκη τόσο για την επιχειρούσα εταιρεία όσο και για τις ελεγκτικές κρατικές υπηρεσίες και υπάρχει βάσιμος φόβος ότι τελικά τα απαιτούμενα μέτρα θα ατονήσουν και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τις προβλεπόμενες.
Οικονομικά, το έργο κρίνεται ασύμφορο, αφού το μόνο που θα έχει να προσφέρει στην ελληνική οικονομία είναι οι μισθοί και η ασφάλιση των εργαζομένων. Επιπλέον, με την χαρακτηρισμό της περιοχής ως κύρια μεταλλευτικής, ανακόπτονται κάθε είδους άλλες οικονομικές επενδύσεις, αυτό σημαίνει ότι μετά από την πάροδο των 20-30 ετών οι κάτοικοι της περιοχής θα είναι απογυμνωμένοι από υποδομές, τεχνικές γνώσεις και επαφές με επαγγελματικά αντικείμενα που ευνοεί σε μακροχρόνια βάση η περιοχή: ήπιος τουρισμός, αγροτική παραγωγή, ιχθυοτροφεία, δασικές δραστηριότητες, πολιτιστική ανάπτυξη.
Ενώ από την αρχαία εποχή έως σήμερα εκτιμάται ότι έχουν εξορυχθεί από την περιοχή της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής συνολικά 150 εκατομμύρια τόννοι μεταλλευμάτων, υπολογίζεται ότι με την πρόταση της εταιρεία θα εξορυχθούν 250 εκατομμύρια τόννοι, για τα επόμενα 20 χρόνια από την έναρξη του σχεδίου!
Εν συντομία, το είδος των μεταλλευμάτων και οι προτεινόμενες μέθοδοι απόληψης μετάλλων που προτείνονται κατά την ΜΠΕ αποτελούν ακραία έντονες μεταλλευτικές και χημικές διαδικασίες που θα έχουν σημαντικές, μόνιμες και σε μεγάλο βαθμό μη αναστρέψιμες βλάβες στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, ακόμη κι αν εφαρμοσθούν άψογα όλα τα προβλεπόμενα στην ΜΠΕ.
Η έντονη αλλοίωση του εδάφους και υπεδάφους περιοχών μεγάλης έκτασης, όπου μάλιστα περιλαμβάνονται και περιοχές ΝΑΤURA 2000, ευαίσθητα οικοσυστήματα, αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, δημιουργούν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δυσμενείς περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στην περιοχή, απαιτούν διαδικασίες απόλυτου και συνεχούς ελέγχου για πολλές δεκαετίες από τις ανεπαρκώς προς τούτο στελεχωμένες Δημόσιες Υπηρεσίες, υποθηκεύουν το κοινωνικό και οικονομικό μέλλον του τόπου και γι αυτό κρίνονται στην φάση αυτή ως επιχειρηματικές δράσεις τοπικά και εθνικά επιζήμιες από κάθε άποψη.
Υπενθυμίζεται ότι το σκάνδαλο των μεταλλείων του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) το 2003, που σχετίζεται με την αγορά και επαναπώληση των μεταλλείων από το Ελληνικό Δημόσιο, οδήγησε την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό δικαστήριο.
Στις 12 Δεκεμβρίου 2003, το Ελληνικό Δημόσιο αγοράζει τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) από την θυγατρική της πολυεθνικής Kinross, TVX Hellas έναντι 11 εκατ. ευρώ. Την ίδια μέρα, τα μεταλλεία μαζί με άλλα 70 περιουσιακά στοιχεία μεταπωλούνται από το Ελληνικό Δημόσιο στην εταιρία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. με την ίδια τιμή, ενώ δεν πραγματοποιήθηκε δημόσιος διαγωνισμός όπως προβλέπεται από το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Μετά από 6 μήνες, η αγοραία αξία των στοιχείων ενεργητικού των μεταλλείων εκτιμήθηκε στα 408 εκατ. ευρώ (37 φορές παραπάνω). Παράλληλα, η συμφωνία μεταβίβασης (Ν. 3220/2004) προέβλεπε εξαιρετικά ελαφρυντικές συνθήκες για την εταιρία, όπως απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής φόρου μεταβίβασης και μειωμένες δαπάνες δικηγόρων και συμβολαιογράφων. Η υπόθεση οδήγησε την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, καθώς θεωρήθηκε παράνομη κρατική ενίσχυση.
Αντιδράσεις-Αγώνας
Οι κάτοικοι της περιοχής της Ανατολικής Χαλκιδικής και του Στρυμονικού κόλπου δίνουν για περισσότερο από 15 χρόνια ένα αδιάλειπτο αγώνα για να πάψουν οριστικά τα σχέδια για νέες μεταλλευτικές δραστηριότητες και μεταλλουργίες και να αποχαρακτηριστεί η περιοχή. Απλοί πολίτες, επιστήμονες και προσωπικότητες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό συμπαρίστανται στις προσπάθειες. Το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) με απόφασή του τον Φεβρουάριο του 2007 επισημαίνει τους κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία και το Περιβάλλον, τη σοβαρή υποβάθμιση του φυσικού και πολιτισμικού Τοπίου της Χαλκιδικής, μοναδικό για τη Θεσσαλονίκη, τη Β. Ελλάδα και τους κατοίκους της, και την πρωτοφανή προβλεπόμενη ανάλωση φυσικού κεφαλαίου της χώρας, δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το προσδοκώμενο δημόσιο όφελος. Ο πρώην Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου του Συμβουλίου της Επικρατείας και νυν πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος κ. Μιχαήλ Δεκλερής παρεμβαίνει πολλές φορές με ομιλίες και αρθρογραφία καταγγέλλει του «Επίμονους χρυσοθήρες» και δηλώνει ότι «κάθε απόπειρα εξορύξεως χρυσού από παλαιά ή νέα ορυχεία στην περιοχή, στερείται παντελώς βιωσιμότητος και αποτελεί αλόγιστον καταστροφή της φύσεως και προσβολήν του ανθρωπίνου δικαιώματος στην Ζωή και τη Φύση».
Ιστορικά στοιχεία
Η μεταλλοφορία της Χαλκιδικής κίνησε το ενδιαφέρον των αρχαίων Ελλήνων. Όπως δείχνουν οι νεότερες έρευνες η σημερινή περιοχή Μαντέμ-Λάκκου, στην Στρατονίκη, -όπου βρίσκεται σήμερα και το σύγχρονο μεταλλευτικό συγκρότημα- αλλά και της Ολυμπιάδος, αποτελούσε μεταλλευτικό κέντρο (σημ. είναι η Βόρεια και η Νότια πλευρά του Στρατονικού Όρους). Αναφέρονται μεταλλεία χρυσού και αργύρου στην περιοχή της σημερινής Στρατονίκης και αργυρούχων μεταλλευμάτων, μολύβδου και ψευδαργύρου στην Ολυμπιάδα (δηλ. στην περιοχή των αρχαίων Σταγείρων, της πατρίδας του Αριστοτέλη).
Στην ελληνιστική εποχή, σύμφωνα με ευρήματα της περιοχής που χρονολογούνται περί το 200 π.Χ., τα μεταλλεία της περιοχής ήταν δραστηριοποιημένα συνεχίστηκαν κατά τη ρωμαϊκή εισβολή. Αργότερα περί το 850 και μετά αναφέρονται τα Σιδηροκαύσια (περιοχή που βρίσκεται στα σύγχρονα Στάγειρα), καθώς υπάρχει πλήθος αναφορών του ονόματος σε Αθωνικά έγγραφα, όπου μαρτυρείται η ύπαρξη μεταλλευτικής δραστηριότητας στοών και εργαστηρίων στην περιοχή.
Η ακμή των μεταλλείων του Στρατονικού Όρους στην Β.Α. Χαλκιδική, αρχίζει από την εποχή που η περιοχή κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, επί Σουλτάνου Μουράτ Α΄ περί το 1409 με 1425.
Στις αρχές του 19ου αιώνα έχουμε τη συγκρότηση συνεταιρισμού των Μαδεμοχωρίων, όπου μισθώνονται τα μεταλλεία με φιρμάνι από την Πύλη και με την καταβολή προκαθορισμένης ποσότητας αργύρου απαλλάσσεται η Ομοσπονδία από άλλες φορολογικές υποχρεώσεις. Οι Μαδεμοχωρίτες ονομάζουν την ενιαία διοίκησή τους «Κοινόν του Μαδεμίου». Τα Μαδεμοχώρια ήταν ένα αυτοδιοικούμενο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με την επανάσταση του 1821 τα Μαδεμοχώρια συμμετέχουν υπό την αρχηγία του Εμμανουήλ Παπά. Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα. Τα Μαδεμοχώρια έχουν την τύχη της υπόλοιπης Χαλκιδικής, πυρπολούνται.
Μετά από μακρά περίοδο απραξίας ή υπολειτουργίας το Οθωμανικό κράτος παραχωρεί δικαιώματα στον εβραϊκής καταγωγής Γάλλο υπήκοο Χανρίκο Μισραχή. Δικαιώματα εκχωρήθηκαν με σουλτανικό φιρμάνι το 1888 στον μπέη Νικολάκη Ψυχάρη, οθωμανό υπήκοο τα μεταλλεία αργυρούχου μολύβδου στον Ίσβορο (Στρατονίκη). Το προνόμιο αυτό μεταβιβάστηκε το 1893 στην Γαλλοθωμανική «Ανώνυμη Οθωμανική Εταιρεία Κασσάνδρας» (έτσι ονομαζόταν η υποδιοίκηση Χαλκιδικής της Οθωμανικής διοίκησης Θεσσαλονίκης και έτσι τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους ονομάζονται μέχρι και σήμερα εσφαλμένα ως «Μεταλλεία Κασσάνδρας»).
Μετά την απελευθέρωση το 1912 τα μεταλλεία εξαγοράζει η ελληνική Ανώνυμος Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων. Η ΑΕΕΧΠ εκσυγχρονίζει την εκμετάλλευση και το 1934 εγκαθιστά μονάδα τριβείου στη θέση του σημερινού εργοστασίου εμπλουτισμού στο Στρατώνι.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σταματά κάθε δραστηριότητα και το 1947 η εταιρεία περιήλθε στον Πρόδρομο-Μποδοσάκη Αθανασιάδη, όπου δίνει νέα ώθηση στην μεταλλευτική δραστηριότητα. Κατασκευάζονται νέες εγκαταστάσεις δημιουργούνται στοές στο Μαντέμ Λάκκο και στην Ολυμπιάδα γίνονται έρευνες και εξορύσσεται ένα αξιόλογο κοίτασμα μεικτών θειούχων μεταλλευμάτων. Περί τα μέσα της δεκαετίας του ’80 η εταιρεία αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα ενώ το 1992 λόγω της ελάττωσης των αποθεμάτων των στοών και της πτώσης των τιμών των μετάλλων διεθνώς, μπαίνει σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης.
Ακολουθεί το 1995 η πώληση στην καναδική εταιρεία TVX Gold Inc. Στις προθέσεις της εταιρείας ήταν η εγκατάσταση Μεταλλουργίας Χρυσού αλλά η απόφαση αυτή οδήγησε σε κινητοποιήσεις και προσφυγές τους κατοίκους της Ολυμπιάδας και του Στρυμονικού Κόλπου, αφού η μεταλλουργία θεωρείται εξαιρετικά ρυπογόνος με απόβλητα κυανίου και αρσενικού. Παράλληλα ξεκινά και η παράνομη εξόρυξη στο μεταλλείο των «Μαυρων Πετρών» που βρίσκεται εξ’ ολοκλήρου κάτω απ’ το δομημένο οικισμό της Στρατονίκης. Οι κάτοικοι ξεσηκώνονται με διαδηλώσεις και με καθημερινή παρουσία στην πλατεία του χωριού προσπαθώντας να αποτρέψουν τους εργαζόμενους να μετακινηθούν στις στοές.
Ταυτόχρονα 4 διμοιρίες ΜΑΤ με καθημερινή παρουσία στο χωριό για 8 μήνες -από τον Φεβρουάριο του 2002- αστυνομεύουν τους «τρομοκράτες» κατοίκους που προσπαθούν να προστατέψουν το τελευταίο πράγμα που τους έχει απομείνει: την αξιοπρέπειά τους αφού οι ίδιοι «βιάζονται» καθημερινά από τις εκρήξεις των φουρνέλων εξόρυξης. Σπίτια, Εκκλησίες και το Σχολείο με ρωγμές. Εμφανίζονται καθιζήσεις. Ο φόβος για ανεπανόρθωτες ζημιές είναι διάχυτος. Αναπόφευκτα προκαλούνται συμπλοκές με τα MAT και συλλήψεις και 208 κάτοικοι της Στρατονίκης σέρνονται κατηγορούμενοι στα ποινικά δικαστήρια. Στις αρχές του 2002 βγαίνει η 613/2002 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας της προσφυγής του Δήμου Σταγείρων -Ακάνθου κατά της εγκατάστασης Μεταλλουργίας χρυσού στο διπλανό χωριό Ολυμπιάδα. Με συντριπτική πλειοψηφία οι δικαστές αποφασίζουν ΟΧΙ στην Μεταλλουργία χρυσού και στα επενδυτικά σχέδια της TVX (η οποία σημειωτέον είχε χωροθετήσει το εργοστάσιο δίπλα από τα Αρχαία Στάγειρα, την γενέτειρα του Αριστοτέλη). Η απόφαση καταλήγει ως εξής: «…όπως προκύπτει από τα στοιχεία αυτά, το αναλισκόμενο για την κατασκευή του έργου φυσικό κεφάλαιο, δηλαδή δασικές εκτάσεις, υδατορέματα και ο εν γένει καταλαμβανόμενος από τις εγκαταστάσεις χώρος καθώς και οι επαπειλούμενοι από την λειτουργία του κίνδυνοι, ενόψει της επιλεγείσης μεθόδου παραγωγής του χρυσού, εμφανίζονται δυσανάλογοι εν σχέσει προς το προσδοκώμενο όφελος από την εισαγωγή στην χώρα νέας τεχνολογίας για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και την αύξηση της απασχολήσεως του εργατικού δυναμικού της περιοχής, που είναι τα προκύπτοντα από τον φάκελο και ληφθέντα υπ‘ όψιν από την διοίκηση οφέλη από την εγκατάσταση. Συνεπώς, η προσβαλλομένη πράξη, που παρίσταται ως προϊόν πλημμελούς σταθμίσεως μεταξύ αφενός σκοπών θαλπομένων μεν από τον νόμο και το Σύνταγμα αλλά όχι επαρκών να αντισταθμίσουν την επαπειλούμενη βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος και αφετέρου της τελευταίας αυτής βλάβης, είναι μη νόμιμη και πρέπει να ακυρωθεί για τον λόγο αυτόν.».
Στις 6 Δεκεμβρίου του 2002 δημοσιεύεται επίσημα η απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που κρίνει παράνομη της εξόρυξη κάτω από τη Στρατονίκη. Με την ανοχή του Υπουργείου Ανάπτυξης και της Νομαρχίας Χαλκιδικής, η TVX αγνοεί την απόφαση και συνεχίζει.
Στις 7 Ιανουαρίου του 2003, το Υπουργείο Ανάπτυξης δίνει εντολή στην TVX να σταματήσει την εξόρυξη και επιτέλους, τα φουρνέλα σταματάνε. Οι κάτοικοι χαιρετούν την απόφαση αλλά η υπόθεση δεν έχει κριθεί.
Στις 18 Φεβρουαρίου του 2003 παρέχεται από τον ίδιο υφυπουργό του ΠΑΣΟΚ νέα έγκριση εξόρυξης κάτω από τη Στρατονίκη. Οι κάτοικοι στρέφονται με νέα προσφυγή κατά της έγκρισης εξόρυξης, στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Τα φουρνέλα απειλούν να επανέλθουν αλλά η TVX Hellas κατ’ εντολή της μητρικής TVX Gold -η οποία στο μεταξύ έχει συγχωνευθεί στον μεταλλευτικό πολυεθνικό κολοσσό KINROSS- με απόλυτα δεικτικό τρόπο δεν κάνει χρήση της νέας αδειοδότησης, θέτει το προσωπικό των 480 εργαζομένων σε διαθεσιμότητα και διαρρέει ότι ετοιμάζεται να καταθέσει αίτηση πτώχευσης προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί και την προεκλογική περίοδο που άτυπα αλλά ουσιαστικά έχει αρχίσει (άνοιξη 2003).
Τελικά τον Nοέμβριο του 2003 η εταιρεία που παρουσιάστηκε από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ ως μεγαλοεπενδυτής και σωτήρας ολόκληρης της Βορείου Χαλκιδικής, η TVX Gold, τρέπεται «εις άτακτον φυγήν».
Στις 12 Δεκεμβρίου 2003, το Ελληνικό Δημόσιο αγοράζει τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) από την θυγατρική της πολυεθνικής Kinross. Την ίδια μέρα, υπό την καθοδήγηση του Χαλκιδικάρχη Υπουργού κ. Χρήστου Πάχτα, τα μεταλλεία μαζί με άλλα 70 περιουσιακά στοιχεία μεταπωλούνται από το Ελληνικό Δημόσιο στην εταιρία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. η οποία κατέχει και εκμεταλλεύεται ως σήμερα.
ΔΙΝΕΙ ΜΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΟΛΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ ΧΡΥΣΟΥ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ
Τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) στην ανατολική Χαλκιδική
Ιδιοκτήτης των μεταλλείων του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) είναι από τον Δεκέμβριο του 2003 είναι η εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε., η οποία πληρώνοντας συνολικά το ποσόν των 11 εκ € απέκτησε τα περιουσιακά στοιχεία της προηγούμενης εταιρείας TVX Hellas A.E. με μετόχους μεταξύ άλλων την ελληνική κατασκευαστική εταιρεία «ΑΚΤΩΡ» και την «Εuropean Goldfields» της οποίας μεγαλομέτοχος είναι ο Ρουμάνος Vasile Frank Timis που έχει καταδικαστεί για εμπόριο ηρωίνης και το όνομά του έχει συνδεθεί με ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
Τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) περιλαμβάνουν :
Το μεταλλείο των «Μαύρων Πετρών», σε επαναλειτουργία από τον Σεπτέμβριο 2005, το οποίο παράγει ψευδάργυρο, μόλυβδο και άργυρο (Zn, Pb, Ag).
Το μεταλλείο και το εργοστάσιο εμπλουτισμού στην Ολυμπιάδα, ανενεργό εξορυκτικά από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’90.
Το εργοστάσιο εμπλουτισμού στο Στρατώνι με τις λιμενικές εγκαταστάσεις.
Τις εγκαταστάσεις στο Μαντέμ Λάκκο.
Σπίτια, κτήρια και εκτάσεις γης σε Στρατώνι, Στρατονίκη, Ολυμπιάδα και αλλού.
Περιλαμβάνει επίσης 317.000 στρέμματα μεταλλευτικών δικαιωμάτων σε ολόκληρη την ανατολική Χαλκιδική.
Ως σήμερα γίνεται η εξόρυξη μικτών θειούχων από το μεταλλείο των «Μαύρων Πετρών» που βρίσκεται εξ ολοκλήρου κάτω απ΄το δομημένο οικισμό του χωριού Στρατονίκη. Η εταιρεία κατά παράβαση των όρων εξόρυξης χρησιμοποιεί φουρνέλα αντί της μηχανικής εκσκαφής όπως έχει υποχρέωση σύμφωνα με την αδειοδότηση, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν πλήθος ρωγματώσεις, σε σπίτια και δημόσια κτήρια. Οι κάτοικοι προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας όπου μετά από 7 αναβολές το ανώτατο δικαστήριο εξέδωσε απορριπτική απόφαση (Δεκ. 2009). Προσέφυγαν επίσης στον εισαγγελέα με μηνυτήριες αναφορές, οι οποίες απορρίφθηκαν.
Τι σχεδιάζεται να γίνει με το νέο Επενδυτικό Σχέδιο της εταιρείας «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε.
Η εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. σχεδιάζει να αναπτύξει μεταλλευτικές δραστηριότητες σε τρεις περιοχές της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής: Στο υπό λειτουργία μεταλλείο των «Μαύρων Πετρών» Στρατονίκης, στο αργούν μεταλλείο Ολυμπιάδας και τέλος ανάπτυξη νέων μεταλλείου στις Σκουριές, Μεγάλης Παναγίας, στη θέση «Τσικάρα» Γοματίου, στις θέσεις «Φυσόκα» και «Βίνα», Στρατονίκης, στη θέση «Πιάβιτσα» Νεοχωρίου, στο Στανό κλπ. Ο τρόπος εκμετάλλευσης στις διάφορες θέσεις θα είναι επιφανειακός ή υπόγειος. Παράλληλα το σχέδιο περιλαμβάνει τη δημιουργία δύο μεταλλουργιών χρυσού -στον Μαντέμ Λακκο, Στρατονίκης και στις Σκουριές Μεγάλης Παναγίας- και εργοστασίου παραγωγής Θειικού Οξέος (H2SO4). Πρόθεση της εταιρείας είναι να παράγει Χρυσό (Au), Χαλκό (Cu), Άργυρο (Ag), Μόλυβδο (Pb), Ψευδάργυρο (Zn) και Θειικό Οξύ (H2SO4).
Η εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε., για να προσπεράσει την γενικά αλγεινή εντύπωση από την προηγούμενη μέθοδο των «κυανιούχων διαλυμάτων» (που πρότεινε η προηγούμενη εταιρεία πρότεινεTVX Hellas) προτείνει στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και το Επιχειρηματικό της Σχέδιο, μια νέα μέθοδο, αυτήν της «ακαριαίας τήξης». Η «ακαριαία τήξη» (Flash Smelting, που έχει εφαρμοσθεί πιλοτικά και όχι παραγωγικά από ξένη εταιρεία για τον διαχωρισμό του χρυσού) είναι μια κλασική πυρομεταλλουργική μέθοδος. Από την καύση τους θα παράγεται μια τεράστια ποικιλία αέριων και σωματιδιακών επικίνδυνων και επιβαρυντικών χημικών ενώσεων, τις οποίες η «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. υπόσχεται ότι με μαγικό τρόπο θα εξαφανίσει.
Ως προς τα υπόλοιπα μέταλλα προτείνει μεθόδους υδατικής οξείδωσης με χρήση διαφόρων χημικών ουσιών συμπεριλαμβανομένου του κυανίου (πχ ως χημική ένωση NaCN), δημιουργώντας έτσι την υποψία ότι εντέλει θα γίνει χρήση κυανίου και για την ανάκτηση του χρυσού υπό το πρόσχημα χρήσης του στον διαχωρισμό των άλλων μετάλλων. Εφαρμόζεται ακόμη πλήθος χημικών μεθόδων για την απομάκρυνση του αρσενικού, του θείου και άλλων εξαιρετικά επιβλαβών ουσιών, χωρίς να φαίνεται ότι διασφαλίζεται επαρκώς η άρση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στο περιβάλλον, αφού οι προτεινόμενες μέθοδοι θεωρούνται (κατά την άποψη των συντακτών της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, βεβαίως!) οι βέλτιστες μεταξύ άλλων σχετικών μεθόδων, όχι όμως ότι αυτές αναιρούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις παραγόμενες ή χρησιμοποιούμενες βλαπτικές ουσίες.
Το Στρατώνι μετατρέπεται σε λιμάνι βαριάς βιομηχανίας. Με δεδομένη τη φυσική διαμόρφωση του Στρατωνίου, η παραλία Στρατωνίου και η ευρύτερη έκταση της θα μετατραπούν σε αποθηκευτικούς / λειτουργικούς χώρους εξυπηρέτησης των πλοίων που αναφέρθηκαν. Γίνεται προφανές ότι ο κόλπος Ιερισσού και οι ακτές του, θα απαξιωθούν τουριστικά και αλιευτικά, με τεράστια οικονομική ζημία για τους κατοίκους.
Πέραν της ουσίας της φυσικής και κοινωνικής καταστροφής, το θέμα έχει και νομικές διαστάσεις.
Για την Ε.Ε. υπάρχει η υποχρέωση από τις αποφάσεις του Μάαστριχτ και του Άμστερνταμ αλλά και από την υπογραφή των συμφωνιών του Ρίο να καταστούν βιώσιμες όλες οι κοινωνικές ανθρώπινες δραστηριότητες. Διεθνείς αναλύσεις τεκμηριώνουν ότι η παραγωγή χρυσού με την μέθοδο της κυάνωσης οδηγεί σε διαρκείς βλάβες στο οικοσύστημα παρά την εφαρμογή μεθόδων και τεχνολογιών αποτοξίνωσης και εξουδετέρωσης. Στην Γερμανία και Ουγγαρία ήδη απαγορεύεται η παραγωγή χρυσού με την μέθοδο της κυάνωσης σε ανοιχτούς και ελεύθερους χώρους.
Διάφορες διαρροές και ατυχήματα σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι οι μεταλλευτικές εταιρείες γενικά δεν συμπεριφέρονται με την αναγκαία προσοχή και φροντίδα, γι αυτό και επιδιώκουν δραστηριότητες σε χώρες με ανεπαρκείς νομικές προδιαγραφές και ελέγχους.
Τα θετικά οικονομικά αποτελέσματα είναι βραχυπρόθεσμα. Η απόληψη χρυσού είναι τερατώδης, αφού απαιτείται η εξόρυξη ενός τόνου χώματος και η επικίνδυνη χημική του επεξεργασία για να βρεθούν 1 έως 5 gr. χρυσού.
Συνοπτικά, η μεγάλη επιβάρυνση του νέου Επενδυτικού Σχεδίου της «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. από την ανάπτυξη μεταλλείων εντοπίζεται σε 5 τομείς:
Αφαιρούνται για δεκαετίες τεράστιες ποσότητες υπόγειων υδάτων από τις περιοχές των μεταλλείων (εκατοντάδες κυβικά μέτρα νερού ανά ώρα και ανά περιοχή, εκατομμύρια για όλο το έργο και για το χρονικό διάστημα που προβλέπεται να εξελιχθεί) με αποτέλεσμα την αποξήρανση όλου του εδάφους που υπέρκειται των μεταλλείων αλλά και σε μια ευρύτερη περιοχή αυτών. Για την πιθανή αποκατάσταση του υδρολογικού κύκλου της επιφανειακής βλάστησης και των δασικών οικοσυστημάτων της περιοχής θα περάσουν δεκάδες χρόνια, και αυτό με αμφίβολα αποτελέσματα.
Η τελική διάθεση (μετά από κατεργασία) των υγρών λυμάτων στην θάλασσα εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους σε περιπτώσεις ατυχημάτων ή έντονων καιρικών φαινομένων, ιδιαίτερα σε περιοχές που έχουν σημαντικό εισόδημα από τον τουρισμό και την χρήση της θάλασσας και την παραλίας.
Κατά τον εμπλουτισμό των μεταλλευμάτων και την παραγωγή συμπυκνωμάτων δημιουργούνται τεράστιες ποσότητες αποβλήτων σε υγρή ή ημιστερεά κατάσταση που περιέχουν διαλυμένα πολλά μέταλλα και με συγκεντρώσεις εκατοντάδες φορές μεγαλύτερες από τα επιτρεπτά όρια.
Οι περιοχές με επιφανειακή εξόρυξη καταστρέφονται οριστικά και, όπως αποδεικνύεται πρακτικά, δεν μπορούν για χιλιετίες να επανέλθουν στην πρότερη φυσική τους κατάσταση. Οι θεωρητικές μελέτες για φυσική αποκατάσταση δεν ευσταθούν. Επιπλέον, οι υπόγειες, συνήθως ανεπαρκώς λιθογομωμένες στοές καθώς και τα πρανή των φραγμάτων αποτελούν εσαεί κίνδυνο για καθιζήσεις, καταρρεύσεις και μεγάλες ζημίες σε υπερκείμενους ή παρακείμενους οικισμούς, ιδιαίτερα αφού η περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής είναι έντονα σεισμογενής.
Κατά την διάρκεια της λειτουργίας των μεταλλείων απαιτείται η λήψη μιας σειράς περιβαλλοντικών μέτρων και συνεχής αποκατάσταση της φύσης για δεκάδες έτη μετά την λήξη της εξορυκτικής δραστηριότητας, η διαδικασία αυτή θεωρείται εξαιρετικά πολύπλοκη τόσο για την επιχειρούσα εταιρεία όσο και για τις ελεγκτικές κρατικές υπηρεσίες και υπάρχει βάσιμος φόβος ότι τελικά τα απαιτούμενα μέτρα θα ατονήσουν και οι επιπτώσεις στο περιβάλλον θα είναι πολύ μεγαλύτερες από τις προβλεπόμενες.
Οικονομικά, το έργο κρίνεται ασύμφορο, αφού το μόνο που θα έχει να προσφέρει στην ελληνική οικονομία είναι οι μισθοί και η ασφάλιση των εργαζομένων. Επιπλέον, με την χαρακτηρισμό της περιοχής ως κύρια μεταλλευτικής, ανακόπτονται κάθε είδους άλλες οικονομικές επενδύσεις, αυτό σημαίνει ότι μετά από την πάροδο των 20-30 ετών οι κάτοικοι της περιοχής θα είναι απογυμνωμένοι από υποδομές, τεχνικές γνώσεις και επαφές με επαγγελματικά αντικείμενα που ευνοεί σε μακροχρόνια βάση η περιοχή: ήπιος τουρισμός, αγροτική παραγωγή, ιχθυοτροφεία, δασικές δραστηριότητες, πολιτιστική ανάπτυξη.
Ενώ από την αρχαία εποχή έως σήμερα εκτιμάται ότι έχουν εξορυχθεί από την περιοχή της Βορειοανατολικής Χαλκιδικής συνολικά 150 εκατομμύρια τόννοι μεταλλευμάτων, υπολογίζεται ότι με την πρόταση της εταιρεία θα εξορυχθούν 250 εκατομμύρια τόννοι, για τα επόμενα 20 χρόνια από την έναρξη του σχεδίου!
Εν συντομία, το είδος των μεταλλευμάτων και οι προτεινόμενες μέθοδοι απόληψης μετάλλων που προτείνονται κατά την ΜΠΕ αποτελούν ακραία έντονες μεταλλευτικές και χημικές διαδικασίες που θα έχουν σημαντικές, μόνιμες και σε μεγάλο βαθμό μη αναστρέψιμες βλάβες στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, ακόμη κι αν εφαρμοσθούν άψογα όλα τα προβλεπόμενα στην ΜΠΕ.
Η έντονη αλλοίωση του εδάφους και υπεδάφους περιοχών μεγάλης έκτασης, όπου μάλιστα περιλαμβάνονται και περιοχές ΝΑΤURA 2000, ευαίσθητα οικοσυστήματα, αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, δημιουργούν μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα δυσμενείς περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στην περιοχή, απαιτούν διαδικασίες απόλυτου και συνεχούς ελέγχου για πολλές δεκαετίες από τις ανεπαρκώς προς τούτο στελεχωμένες Δημόσιες Υπηρεσίες, υποθηκεύουν το κοινωνικό και οικονομικό μέλλον του τόπου και γι αυτό κρίνονται στην φάση αυτή ως επιχειρηματικές δράσεις τοπικά και εθνικά επιζήμιες από κάθε άποψη.
Υπενθυμίζεται ότι το σκάνδαλο των μεταλλείων του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) το 2003, που σχετίζεται με την αγορά και επαναπώληση των μεταλλείων από το Ελληνικό Δημόσιο, οδήγησε την Ελλάδα στο ευρωπαϊκό δικαστήριο.
Στις 12 Δεκεμβρίου 2003, το Ελληνικό Δημόσιο αγοράζει τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) από την θυγατρική της πολυεθνικής Kinross, TVX Hellas έναντι 11 εκατ. ευρώ. Την ίδια μέρα, τα μεταλλεία μαζί με άλλα 70 περιουσιακά στοιχεία μεταπωλούνται από το Ελληνικό Δημόσιο στην εταιρία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. με την ίδια τιμή, ενώ δεν πραγματοποιήθηκε δημόσιος διαγωνισμός όπως προβλέπεται από το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Μετά από 6 μήνες, η αγοραία αξία των στοιχείων ενεργητικού των μεταλλείων εκτιμήθηκε στα 408 εκατ. ευρώ (37 φορές παραπάνω). Παράλληλα, η συμφωνία μεταβίβασης (Ν. 3220/2004) προέβλεπε εξαιρετικά ελαφρυντικές συνθήκες για την εταιρία, όπως απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής φόρου μεταβίβασης και μειωμένες δαπάνες δικηγόρων και συμβολαιογράφων. Η υπόθεση οδήγησε την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, καθώς θεωρήθηκε παράνομη κρατική ενίσχυση.
Αντιδράσεις-Αγώνας
Οι κάτοικοι της περιοχής της Ανατολικής Χαλκιδικής και του Στρυμονικού κόλπου δίνουν για περισσότερο από 15 χρόνια ένα αδιάλειπτο αγώνα για να πάψουν οριστικά τα σχέδια για νέες μεταλλευτικές δραστηριότητες και μεταλλουργίες και να αποχαρακτηριστεί η περιοχή. Απλοί πολίτες, επιστήμονες και προσωπικότητες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό συμπαρίστανται στις προσπάθειες. Το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) με απόφασή του τον Φεβρουάριο του 2007 επισημαίνει τους κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία και το Περιβάλλον, τη σοβαρή υποβάθμιση του φυσικού και πολιτισμικού Τοπίου της Χαλκιδικής, μοναδικό για τη Θεσσαλονίκη, τη Β. Ελλάδα και τους κατοίκους της, και την πρωτοφανή προβλεπόμενη ανάλωση φυσικού κεφαλαίου της χώρας, δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το προσδοκώμενο δημόσιο όφελος. Ο πρώην Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου του Συμβουλίου της Επικρατείας και νυν πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος κ. Μιχαήλ Δεκλερής παρεμβαίνει πολλές φορές με ομιλίες και αρθρογραφία καταγγέλλει του «Επίμονους χρυσοθήρες» και δηλώνει ότι «κάθε απόπειρα εξορύξεως χρυσού από παλαιά ή νέα ορυχεία στην περιοχή, στερείται παντελώς βιωσιμότητος και αποτελεί αλόγιστον καταστροφή της φύσεως και προσβολήν του ανθρωπίνου δικαιώματος στην Ζωή και τη Φύση».
Ιστορικά στοιχεία
Η μεταλλοφορία της Χαλκιδικής κίνησε το ενδιαφέρον των αρχαίων Ελλήνων. Όπως δείχνουν οι νεότερες έρευνες η σημερινή περιοχή Μαντέμ-Λάκκου, στην Στρατονίκη, -όπου βρίσκεται σήμερα και το σύγχρονο μεταλλευτικό συγκρότημα- αλλά και της Ολυμπιάδος, αποτελούσε μεταλλευτικό κέντρο (σημ. είναι η Βόρεια και η Νότια πλευρά του Στρατονικού Όρους). Αναφέρονται μεταλλεία χρυσού και αργύρου στην περιοχή της σημερινής Στρατονίκης και αργυρούχων μεταλλευμάτων, μολύβδου και ψευδαργύρου στην Ολυμπιάδα (δηλ. στην περιοχή των αρχαίων Σταγείρων, της πατρίδας του Αριστοτέλη).
Στην ελληνιστική εποχή, σύμφωνα με ευρήματα της περιοχής που χρονολογούνται περί το 200 π.Χ., τα μεταλλεία της περιοχής ήταν δραστηριοποιημένα συνεχίστηκαν κατά τη ρωμαϊκή εισβολή. Αργότερα περί το 850 και μετά αναφέρονται τα Σιδηροκαύσια (περιοχή που βρίσκεται στα σύγχρονα Στάγειρα), καθώς υπάρχει πλήθος αναφορών του ονόματος σε Αθωνικά έγγραφα, όπου μαρτυρείται η ύπαρξη μεταλλευτικής δραστηριότητας στοών και εργαστηρίων στην περιοχή.
Η ακμή των μεταλλείων του Στρατονικού Όρους στην Β.Α. Χαλκιδική, αρχίζει από την εποχή που η περιοχή κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, επί Σουλτάνου Μουράτ Α΄ περί το 1409 με 1425.
Στις αρχές του 19ου αιώνα έχουμε τη συγκρότηση συνεταιρισμού των Μαδεμοχωρίων, όπου μισθώνονται τα μεταλλεία με φιρμάνι από την Πύλη και με την καταβολή προκαθορισμένης ποσότητας αργύρου απαλλάσσεται η Ομοσπονδία από άλλες φορολογικές υποχρεώσεις. Οι Μαδεμοχωρίτες ονομάζουν την ενιαία διοίκησή τους «Κοινόν του Μαδεμίου». Τα Μαδεμοχώρια ήταν ένα αυτοδιοικούμενο τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με την επανάσταση του 1821 τα Μαδεμοχώρια συμμετέχουν υπό την αρχηγία του Εμμανουήλ Παπά. Η επανάσταση καταπνίγεται στο αίμα. Τα Μαδεμοχώρια έχουν την τύχη της υπόλοιπης Χαλκιδικής, πυρπολούνται.
Μετά από μακρά περίοδο απραξίας ή υπολειτουργίας το Οθωμανικό κράτος παραχωρεί δικαιώματα στον εβραϊκής καταγωγής Γάλλο υπήκοο Χανρίκο Μισραχή. Δικαιώματα εκχωρήθηκαν με σουλτανικό φιρμάνι το 1888 στον μπέη Νικολάκη Ψυχάρη, οθωμανό υπήκοο τα μεταλλεία αργυρούχου μολύβδου στον Ίσβορο (Στρατονίκη). Το προνόμιο αυτό μεταβιβάστηκε το 1893 στην Γαλλοθωμανική «Ανώνυμη Οθωμανική Εταιρεία Κασσάνδρας» (έτσι ονομαζόταν η υποδιοίκηση Χαλκιδικής της Οθωμανικής διοίκησης Θεσσαλονίκης και έτσι τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους ονομάζονται μέχρι και σήμερα εσφαλμένα ως «Μεταλλεία Κασσάνδρας»).
Μετά την απελευθέρωση το 1912 τα μεταλλεία εξαγοράζει η ελληνική Ανώνυμος Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων. Η ΑΕΕΧΠ εκσυγχρονίζει την εκμετάλλευση και το 1934 εγκαθιστά μονάδα τριβείου στη θέση του σημερινού εργοστασίου εμπλουτισμού στο Στρατώνι.
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σταματά κάθε δραστηριότητα και το 1947 η εταιρεία περιήλθε στον Πρόδρομο-Μποδοσάκη Αθανασιάδη, όπου δίνει νέα ώθηση στην μεταλλευτική δραστηριότητα. Κατασκευάζονται νέες εγκαταστάσεις δημιουργούνται στοές στο Μαντέμ Λάκκο και στην Ολυμπιάδα γίνονται έρευνες και εξορύσσεται ένα αξιόλογο κοίτασμα μεικτών θειούχων μεταλλευμάτων. Περί τα μέσα της δεκαετίας του ’80 η εταιρεία αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα ενώ το 1992 λόγω της ελάττωσης των αποθεμάτων των στοών και της πτώσης των τιμών των μετάλλων διεθνώς, μπαίνει σε καθεστώς ειδικής εκκαθάρισης.
Ακολουθεί το 1995 η πώληση στην καναδική εταιρεία TVX Gold Inc. Στις προθέσεις της εταιρείας ήταν η εγκατάσταση Μεταλλουργίας Χρυσού αλλά η απόφαση αυτή οδήγησε σε κινητοποιήσεις και προσφυγές τους κατοίκους της Ολυμπιάδας και του Στρυμονικού Κόλπου, αφού η μεταλλουργία θεωρείται εξαιρετικά ρυπογόνος με απόβλητα κυανίου και αρσενικού. Παράλληλα ξεκινά και η παράνομη εξόρυξη στο μεταλλείο των «Μαυρων Πετρών» που βρίσκεται εξ’ ολοκλήρου κάτω απ’ το δομημένο οικισμό της Στρατονίκης. Οι κάτοικοι ξεσηκώνονται με διαδηλώσεις και με καθημερινή παρουσία στην πλατεία του χωριού προσπαθώντας να αποτρέψουν τους εργαζόμενους να μετακινηθούν στις στοές.
Ταυτόχρονα 4 διμοιρίες ΜΑΤ με καθημερινή παρουσία στο χωριό για 8 μήνες -από τον Φεβρουάριο του 2002- αστυνομεύουν τους «τρομοκράτες» κατοίκους που προσπαθούν να προστατέψουν το τελευταίο πράγμα που τους έχει απομείνει: την αξιοπρέπειά τους αφού οι ίδιοι «βιάζονται» καθημερινά από τις εκρήξεις των φουρνέλων εξόρυξης. Σπίτια, Εκκλησίες και το Σχολείο με ρωγμές. Εμφανίζονται καθιζήσεις. Ο φόβος για ανεπανόρθωτες ζημιές είναι διάχυτος. Αναπόφευκτα προκαλούνται συμπλοκές με τα MAT και συλλήψεις και 208 κάτοικοι της Στρατονίκης σέρνονται κατηγορούμενοι στα ποινικά δικαστήρια. Στις αρχές του 2002 βγαίνει η 613/2002 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας της προσφυγής του Δήμου Σταγείρων -Ακάνθου κατά της εγκατάστασης Μεταλλουργίας χρυσού στο διπλανό χωριό Ολυμπιάδα. Με συντριπτική πλειοψηφία οι δικαστές αποφασίζουν ΟΧΙ στην Μεταλλουργία χρυσού και στα επενδυτικά σχέδια της TVX (η οποία σημειωτέον είχε χωροθετήσει το εργοστάσιο δίπλα από τα Αρχαία Στάγειρα, την γενέτειρα του Αριστοτέλη). Η απόφαση καταλήγει ως εξής: «…όπως προκύπτει από τα στοιχεία αυτά, το αναλισκόμενο για την κατασκευή του έργου φυσικό κεφάλαιο, δηλαδή δασικές εκτάσεις, υδατορέματα και ο εν γένει καταλαμβανόμενος από τις εγκαταστάσεις χώρος καθώς και οι επαπειλούμενοι από την λειτουργία του κίνδυνοι, ενόψει της επιλεγείσης μεθόδου παραγωγής του χρυσού, εμφανίζονται δυσανάλογοι εν σχέσει προς το προσδοκώμενο όφελος από την εισαγωγή στην χώρα νέας τεχνολογίας για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και την αύξηση της απασχολήσεως του εργατικού δυναμικού της περιοχής, που είναι τα προκύπτοντα από τον φάκελο και ληφθέντα υπ‘ όψιν από την διοίκηση οφέλη από την εγκατάσταση. Συνεπώς, η προσβαλλομένη πράξη, που παρίσταται ως προϊόν πλημμελούς σταθμίσεως μεταξύ αφενός σκοπών θαλπομένων μεν από τον νόμο και το Σύνταγμα αλλά όχι επαρκών να αντισταθμίσουν την επαπειλούμενη βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος και αφετέρου της τελευταίας αυτής βλάβης, είναι μη νόμιμη και πρέπει να ακυρωθεί για τον λόγο αυτόν.».
Στις 6 Δεκεμβρίου του 2002 δημοσιεύεται επίσημα η απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που κρίνει παράνομη της εξόρυξη κάτω από τη Στρατονίκη. Με την ανοχή του Υπουργείου Ανάπτυξης και της Νομαρχίας Χαλκιδικής, η TVX αγνοεί την απόφαση και συνεχίζει.
Στις 7 Ιανουαρίου του 2003, το Υπουργείο Ανάπτυξης δίνει εντολή στην TVX να σταματήσει την εξόρυξη και επιτέλους, τα φουρνέλα σταματάνε. Οι κάτοικοι χαιρετούν την απόφαση αλλά η υπόθεση δεν έχει κριθεί.
Στις 18 Φεβρουαρίου του 2003 παρέχεται από τον ίδιο υφυπουργό του ΠΑΣΟΚ νέα έγκριση εξόρυξης κάτω από τη Στρατονίκη. Οι κάτοικοι στρέφονται με νέα προσφυγή κατά της έγκρισης εξόρυξης, στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Τα φουρνέλα απειλούν να επανέλθουν αλλά η TVX Hellas κατ’ εντολή της μητρικής TVX Gold -η οποία στο μεταξύ έχει συγχωνευθεί στον μεταλλευτικό πολυεθνικό κολοσσό KINROSS- με απόλυτα δεικτικό τρόπο δεν κάνει χρήση της νέας αδειοδότησης, θέτει το προσωπικό των 480 εργαζομένων σε διαθεσιμότητα και διαρρέει ότι ετοιμάζεται να καταθέσει αίτηση πτώχευσης προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί και την προεκλογική περίοδο που άτυπα αλλά ουσιαστικά έχει αρχίσει (άνοιξη 2003).
Τελικά τον Nοέμβριο του 2003 η εταιρεία που παρουσιάστηκε από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ ως μεγαλοεπενδυτής και σωτήρας ολόκληρης της Βορείου Χαλκιδικής, η TVX Gold, τρέπεται «εις άτακτον φυγήν».
Στις 12 Δεκεμβρίου 2003, το Ελληνικό Δημόσιο αγοράζει τα μεταλλεία του Στρατονικού Όρους (πρώην Μεταλλεία Κασσάνδρας) από την θυγατρική της πολυεθνικής Kinross. Την ίδια μέρα, υπό την καθοδήγηση του Χαλκιδικάρχη Υπουργού κ. Χρήστου Πάχτα, τα μεταλλεία μαζί με άλλα 70 περιουσιακά στοιχεία μεταπωλούνται από το Ελληνικό Δημόσιο στην εταιρία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε. η οποία κατέχει και εκμεταλλεύεται ως σήμερα.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου